Over het veilig werken op platte daken en de zorgplicht voor de gebouweigenaar

De Arbowet

In de wet- en regelgeving rondom arbeidsomstandigheden, welke bestaat uit de volgende delen, staan de rechten en plichten van werkgevers en werknemers omschreven:

• Arbeidsomstandighedenwet

De Arbeidsomstandighedenwet regelt de rechten en plichten van zowel werkgevers als werknemers ten aanzien van veilig en gezond werken. De Arbeidsomstandighedenwet geldt overal waar in loondienst of in opdracht wordt gewerkt. Ook voor bijzondere (beroeps)groepen, zoals thuis- en telewerkers, uitzendkrachten, vrijwilligers en zelfstandigen zonder personeel (zzp-ers), gelden arboregels.

• Arbobesluit

Het Arbobesluit is een uitwerking van de Arbowet. Hierin staan nadere regels waaraan zowel werkgevers als werknemers zich moeten houden om arbeidsrisico's tegen te gaan. Er staan ook afwijkende en aanvullende regels voor een aantal specifieke sectoren en categorieën werknemers in. Een voor onze branche belangrijk artikel betreft artikel 3.16 Voorkomen valgevaar.

• Arboregeling

De Arboregeling is een verzameling van arboregels op specifieke terreinen als certificatie, eisen aan documenten en meldingen, enzovoorts.

• Arbobeleidsregels

De Arbobeleidsregels zijn in feite geen wetgeving, maar uitwerkingen van de wettelijke bepalingen. Per 12 oktober 2010 is de Beleidsregel arbocatalogi 2010 van kracht. Nadat werkgevers en werknemers in een branche een positief door de Nederlandse Arbeidsinspectie getoetste arbocatalogus hebben opgesteld vervalt een deel de arbobeleidregels. Met ingang van 14 juni 2019 is de oude Beleidsregel arbocatalogi 2010 vervangen door de Beleidsregel arbocatalogie 2019. De Beleidsregel voorziet ook in een overzicht van de wetsartikelen die per arbocatalogus aan de orde komen.

Als voorbeeld: voor de platte dakenbranche is de ‘Arbocatalogus Platte Daken’ in werking getreden en daarmee ook beleidsregel 3.16 'Voorkomen valgevaar' vervallen. De Nederlandse Arbeidsinspectie (voorheen ‘Inspectie SWZ’) houdt toezicht op deze wet- en regelgeving en hanteert de verschillende arbocatalogi als handhavingsdocument.

Volgens artikel 7:658 van het Burgerlijk wetboek heeft de werkgever een zorgplicht voor de veiligheid van de werkomgeving van de werknemer. Werkgevers zijn primair verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden in de onderneming. Als een werknemer een ongeval krijgt of schade oploopt, kan dat onder de aansprakelijkheid van de werkgever vallen.

En let wel: ook een gebouweigenaar kan werkgever zijn en is dan volgens de Arbowet verantwoordelijk voor de veiligheid van zijn werknemers.

Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl, voorheen Bouwbesluit 2012): veilige uitvoering onderhoud onderdeel aanvraag omgevingsvergunning

Sinds de inwerkingtreding van het Bouwbesluit 2012 (nu: Besluit bouwwerken leefomgeving) geldt bij de aanvraag van een omgevingsvergunning de verplichting om aan te tonen hoe het te realiseren gebouw op een veilige manier kan worden onderhouden.

In paragraaf 4.7.11 van het Besluit bouwwerken leefomgeving worden daartoe voorschriften gegeven. Met het invullen van de ‘Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen’ wordt aannemelijk gemaakt of wordt voldaan aan deze voorschriften. Het gebruik van deze checklist - een indieningsvereiste bij de aanvraag van een omgevingsvergunning - volgt uit artikel 4.241 van het Besluit bouwwerken leefomgeving.

Letterlijk:

§ 4.7.11 Veilig onderhoud gebouwen

Artikel 4.240 (aansturingsartikel)
1. Een gebouw is zodanig dat onderhoud aan het gebouw veilig kan worden uitgevoerd.
2. Aan de in het eerste lid gestelde eis wordt voldaan door naleving van de regels in deze paragraaf.

Artikel 4.241 (veiligheidsvoorzieningen voor onderhoud)
1. Als onderhoud niet veilig kan worden uitgevoerd zonder gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen, heeft een gebouw daarvoor voldoende gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen.
2. Als een gebouw gebouwgebonden veiligheidsvoorzieningen als bedoeld in het eerste lid nodig heeft om onderhoud veilig te kunnen uitvoeren, wordt bij het beoordelen van die voorzieningen gebruikgemaakt van de Checklist Veilig onderhoud op en aan gebouwen.

De Woningwet: gebouweigenaar heeft een wettelijke zorgplicht

Volgens de Woningwet heeft de eigenaar van een gebouw een wettelijke zorgplicht en zal moeten zorgen voor de veiligheid van de gebruikers van een gebouw. Deze zorgplicht treedt in werking in situaties waarin het Bouwbesluit geen specifieke eisen stelt aan het veilig en gezond gebruik van gebouwen.

Artikel 1a, lid 1, van de Woningwet, beschrijft de zorgplicht als volgt:

‘De eigenaar van een bouwwerk, open erf of terrein of degene die uit anderen hoofde bevoegd is tot het daaraan treffen van voorzieningen draagt er zorg voor dat als gevolg van de staat van dat bouwwerk, open erf of terrein geen gevaar voor de gezondheid of veiligheid ontstaat dan wel voortduurt.’

Dus niet meer de overheid, maar de gebouweigenaar is sindsdien verantwoordelijk voor de veiligheid rondom het gebruik van een gebouw. Bovengenoemd artikel is tevens opgenomen in de lijst van economische delicten. Dit betekent dat bij ernstige nalatigheid de gebouw eigenaar strafvervolging riskeert.

Het Burgerlijk Wetboek: gebouweigenaar aansprakelijk bij verwezenlijking gevaren

Daar, waar de gebouweigenaar dus verantwoordelijk is voor de veiligheid van personen die onderhoudswerkzaamheden aan het gebouw uitvoeren, wordt deze onder verwijzing naar het Burgerlijk Wetboek steeds vaker aansprakelijk gesteld wanneer een gevaar zich heeft verwezenlijkt.

In artikel 6:174 van het Burgerlijk Wetboek staat dan ook:

‘De bezitter van een opstal die niet voldoet aan de eisen die men daaraan in de gegeven omstandigheden mag stellen, en daardoor gevaar voor personen of zaken oplevert, is, wanneer dit gevaar zich verwezenlijkt, aansprakelijk …’

Voor een gebouweigenaar is het hiermee dus zeer belangrijk geworden aantoonbaar te kunnen maken dat hij heeft voldaan aan zijn zorgplicht. Dus, daar waar het Bouwbesluit permanente valbeveiligingsvoorzieningen op daken niet verplicht stelt, zal de gebouweigenaar er zorg voor moeten dragen dat er veilig gewerkt kan worden. Ook om die reden is het zeker zinvol om als gebouweigenaar permanente valbeveiligingsvoorzieningen aan te laten brengen.